Actinische keratose : beschadigde huid door de zon

Video: vlekjes en plekjes

Wat is actinische keratose?

Actinische keratose is een ruw plekje op uw huid. Het komt door veel zonlicht op de huid.

De plekjes zitten meestal op uw gezicht, uw handen of onderarmen. En boven op uw hoofd als u kaal bent. Op deze plekken komt het vaakst zonlicht.

1 op de 3 mensen ouder dan 50 jaar heeft 1 of meer van zulke plekjes.

Kan actinische keratose kwaad?

Het is geen kanker.

Een ruw plekje kan vanzelf verdwijnen. Het kan ook opeens weer terugkomen. 

Er is een hele kleine kans dat een plekje langzaam verandert in huidkanker. Bij elk plekje heeft u per jaar een kans van 1 op 100 dat dat gebeurt.  
Als u veel plekjes heeft, is de kans wat groter. 

Wat merk ik van actinische keratose?

U merkt dat er 1 of meer ruwe plekjes op uw huid zitten: 

• Het plekje is niet rond. Het kan allerlei vormen hebben.
• Het plekje heeft de kleur van uw huid of is donkerder.
• Het plekje kan lichtere randjes, schilfers of korstjes hebben. Korstjes en schilfers kunnen er vanzelf afgaan.
• Meestal voelt u niets van het plekje. Soms jeukt het plekje. 

Deze plekjes zitten meestal op:

• neus
• wenkbrauw
• ooglid
• jukbeen
• oor
• lip
• voorhoofd
• een kaal hoofd
• handen en onderarmen

Waardoor heb ik actinische keratose?

De ruwe plekjes komen door schade door zonlicht.

Door het zonlicht is de buitenste laag van de huid (de hoornlaag) anders geworden.

De kans op ruwe plekjes is groter als:

• u jarenlang zonlicht op uw huid heeft gehad
• u veel straling van hoogtezon, zonnebank of solarium heeft gehad 
• uw huid in het verleden vaak door de zon is verbrand
• u als kind veel in de zon was
• u een lichte huid, lichte ogen, sproeten, lichtblond of rood haar heeft, en makkelijk verbrandt in de zon

Behandeling van actinische keratose

Als u 1 of een paar kleine plekjes heeft, kunt u het laten behandelen als u wilt.
Het hoeft niet. Controleer het plekje en de rest van uw huid dan wel goed. Verandert er iets, laat de huisarts er dan weer naar kijken.

Als u meer of grotere plekjes heeft, kunt u deze het beste wel laten behandelen.

Samen met de huisarts kiest u welke behandeling het beste bij u past:

De huisarts gebruikt hiervoor een wattenstaafje. Dat doopt de huisarts in vloeibare stikstof en drukt dat op het plekje. Bevriezen kan ook met een pen of spray met stikstof.
Dat geeft een brandend, prikkend gevoel. Het plekje bevriest en er kan een blaar op komen. Die is na een paar dagen weer weg.

Bevriezen kan alleen als u weinig plekjes heeft: 5 of minder.
Bij 4 van de 10 mensen verdwijnt het ruwe plekje na 1 keer bevriezen.

U kunt een littekentje krijgen. Het plekje kan ook lichter of donkerder blijven. Vooral als u een donkere huid heeft.

Dit is een soort chemotherapie op de huid.

U kunt deze crème zelf 2 keer per dag voorzichtig op de plekjes doen.
U moet dat 4 weken doen.
Op de plekken waar de crème zit, reageert de huid heftig. Het lijkt dan alsof het veel erger wordt: de huid wordt roder of dikker, krijgt korstjes of zweertjes, en jeukt.
Doe geen pleisters of verband over de plekjes die u insmeert.
Was uw handen goed na het insmeren.
Een paar weken nadat u gestopt bent met smeren, wordt de huid beter.

U mag niet zwanger worden of zijn als u fluorouracil gebruikt. Door de crème kan uw baby geboren worden met een handicap. Gebruik daarom een voorbehoedmiddel.
Bent u met de crème gestopt, blijf dan nog 3 maanden langer het voorbehoedmiddel gebruiken.
Als u borstvoeding geeft, mag u deze crème ook niet gebruiken.

Hoe gaat het verder met actinische keratose?

De huisarts controleert uw huid 3 maanden na de behandeling. Dan is goed te zien of het plekje weg is.

Is het plekje weg? Dan hoeft u niet meer op controle te komen.
Blijf zelf uw huid goed controleren:

• Kijk op de plaats waar het ruwe plekje zat extra goed of er een plekje terugkomt. Zoals een ruw plekje, knobbeltje, verkleuring of korstje.
  Kunt u de plek zelf niet zien? Zoals op uw rug of boven op uw hoofd? Laat dan iemand anders regelmatig kijken.
• Kijk ook of u op de rest van uw huid nieuwe plekjes krijgt.

En bescherm uw huid goed tegen de zon. Smeer uw huid in met een zonnebrand-crème met factor 30 of 50.

Is het plekje niet weggegaan door bevriezen? Dan kan de huisarts het plekje nog een keer bevriezen met stikstof.
Of u kunt beginnen met de crème fluorouracil.

Heeft u de crème gebruikt en is de plek niet weg? Dan stuurt de huisarts u door naar de huidspecialist (dermatoloog).

De huidspecialist zal vaak een klein stukje huid uit het plekje weghalen. Dit wordt daarna onderzocht. Zo weet u zeker of het actinische keratose is of iets anders.
De huidspecialist kan u andere crèmes geven of een behandeling met laser, licht of zuur op uw huid.

Meer informatie over plekjes op de huid en huidkanker

We hebben deze tekst gemaakt met de richtlijn voor huisartsen over verdachte vlekjes en plekjes op de huid.