8 oktober Europese Donordag: 'Praat met elkaar over donatie'

Stel, ik word op straat aangereden en overlijd. Kunnen mijn organen dan getransplanteerd worden?

‘Nee, helaas. Alleen mensen die op de IC of SEH overlijden komen in aanmerking voor orgaandonatie. Dit heeft te maken met de procedure die aan een donatie voorafgaat: die begint al op het moment dat een arts ziet dat er geen behandeling meer mogelijk is en dat een patiënt binnenkort zal overlijden. De arts start met een screening van de patiënt, om te onderzoeken of hij een potentiële donor is. Zo ja, dan raadpleegt hij het Donorregister om te kijken wat de wens van de patiënt betreffende donatie is. Als iemand toestemming heeft gegeven, of geregistreerd staat met ‘geen bezwaar’ of ‘iemand anders beslist voor mij’, dan volgt een donatiegesprek met de naasten van de patiënt. Pas als zij toestemming geven, start de donatieprocedure.’

Hoeveel tijd is er om, na het overlijden van een patiënt, organen of weefsel te transplanteren?

‘Weefsel kan tot 24 uur na het overlijden uit een lichaam worden gehaald. Bij organen telt elke minuut: zonder zuurstof wordt de kwaliteit snel minder. Ook daarom komen alleen patiënten van de IC of SEH in aanmerking voor donatie: middels intubatie worden hun organen tot het laatste moment van zuurstof voorzien. Na het uithalen moet een orgaan meestal binnen 24 uur in het lichaam van iemand anders getransplanteerd worden. Organen kun je niet voor een lange periode invriezen, zoals bij hartkleppen (2 jaar), huid (2 jaar), ogen (28 dagen) en bot (5 jaar) wel kan.’

Moet de ontvanger van een orgaan dan ook in hetzelfde ziekenhuis liggen?

‘Nee, zeker niet. Nederland is onderdeel van Eurotransplant: een netwerk van 8 Europese landen die samen het aanbod van en de vraag naar beschikbare organen monitoren. Als er een orgaan beschikbaar komt, zoekt men in de database naar een geschikte match. Zo kan het zijn dat er een nier vrijkomt in Nederland en bij iemand in Kroatië wordt getransplanteerd. Ambulances, motoren, helikopters, vliegtuigen: een orgaan kan op vele manieren reizen.’

Hoe blijft een orgaan dan goed van kwaliteit?

‘Tegenwoordig wordt daar voor sommige organen een perfusiesysteem voor gebruikt: een machine die de natuurlijke omstandigheden in het menselijk lichaam nabootst. Zodra een orgaan aan het perfusiesysteem wordt gekoppeld, warmt deze op tot lichaamstemperatuur. Ook wordt het orgaan continu voorzien van zuurstofrijk bloed, medicatie en reageert het op schommelingen in de bloeddruk. Ter begeleiding van een orgaan gaat er altijd een specialist van het orgaancentrum mee, die het perfusiesysteem in de gaten houdt.’

Terug naar het Donorregister. Worden er sinds de nieuwe Donorwet meer transplantaties gedaan?

‘Ja, al hadden we in 2020 te maken met corona. Omdat het virus nieuw was en niemand wist wat het effect zou zijn op organen, is alles voor 3 maanden on hold gezet. Daarna werden de transplantaties rustig hervat, maar nog steeds geldt: als iemand is overleden aan corona mag hij geen organen of weefsel doneren. Als we de cijfers binnen OLVG met elkaar vergelijken, is er tussen 2019 en 2021 wel een stijging van het aantal donaties te zien: 63 (2019) tegenover 77 (2021). Landelijk steeg in diezelfde periode het aantal weefseldonaties met 26 procent. Het aantal orgaandonaties steeg met 8 procent.’

Kan dit aantal de komende jaren hoger worden?

‘Jazeker, cijfers wijzen uit dat 25 tot 30 procent van de overledenen binnen OLVG potentieel donor is. Toch komt op dit moment bij slechts 5 procent donatie tot stand. Veel potentiële donoren vallen af doordat ze door een bepaalde ziekte of medicijngebruik niet geschikt blijken. Ook kan het zijn dat ze in het Donorregister bezwaar hebben gemaakt. Over de registratie in het Donorregister gaan artsen altijd met de naasten in gesprek. Want zelfs als de geschikte donor geen bezwaar heeft tegen donatie, kunnen de naasten wél bezwaar maken. Uit cijfers blijkt dan ook dat 50 tot 60 procent van de geschikte donoren afvallen tijdens een donatiegesprek. Dat zijn gemiste kansen voor mensen die op de wachtlijsten staan. Door onze professionals extra te trainen voor een donatiegesprek, verwachten we dat het aantal donaties komende jaren stijgt.’

Zaterdag 8 oktober is het Europese Donordag. Vóór 2020 was deze dag bedoeld om meer donoren te werven. Wat wil je nu bereiken?

‘Het is nog steeds belangrijk om met je naasten te praten over donatie. Als ik voor mezelf spreek heb ik altijd geweten dat ik donor wilde zijn. Dit heb ik ook altijd tegen mijn man en naasten gezegd. Mijn man daarentegen wilde niet over donorregistratie praten. Hij vindt de dood een lastig onderwerp. Toen in 2020 de nieuwe donorwet van kracht werd, ging ik er daarom ook vanuit dat hij geen donor wilde zijn. Ik zei hem: “als je zelf niet kiest, staat er straks geen bezwaar achter je naam. Wil je dat?” Tot mijn verbazing vond hij dat prima. Hij wil best donor zijn, zolang hij er zelf maar niet over na hoeft te denken of keuzes hoeft te maken. Zo kan praten veel verwarring voorkomen.’